Terug naar overzicht

Medische Encyclopedie

Inhoud

testosteron

Testosteron is een mannelijk geslachtshormoon. Het is nodig voor de aanmaak van sperma en zorgt voor mannelijke kenmerken, zoals lichaamsbeharing, baardgroei, een lage stem, ontwikkeling van de penis en zaadballen en voor meer spiermassa. Het is ook nodig om seksueel opgewonden te raken.

Artsen schrijven testosteron voor bij een tekort aan dit hormoon. Het wordt ook gebruikt bij een te sterke lengtegroei bij jongens en/of een vertraagde puberteit bij jongens. Verder wordt het gebruikt als hormoonbehandeling bij genderdysforie.

Wat doet testosteron en waarbij gebruik ik het?

Vertraagde puberteit

Als bij jongens rond hun 15e jaar nog geen mannelijke kenmerken zijn ontstaan, spreekt men van een vertraagde puberteit.

Oorzaak
Een vertraagde puberteit bij jongens komt door een tekort aan testosteron of aan hormonen die de afgifte van testosteron moeten stimuleren. Dit kan meerdere oorzaken hebben, zoals erfelijke factoren, aangeboren afwijkingen (zoals het syndroom van Klinefelter), hersentumoren of beschadigingen van de testikels.

Behandeling
Meestal schrijven artsen in dat geval testosteron voor. Het stimuleert de ontwikkeling van geslachtskenmerken, zoals baardgroei en lage stem. Artsen schrijven testosteron bij jongens meestal voor in de vorm van injecties of een huidgel.

Werking
De Sustanon-injecties werken 3 tot 4 weken, de Nebido-injecties 10 tot 14 weken. De testosteron in de huidgel komt via de huid geleidelijk in het bloed. Er blijft dan per keer ongeveer 24 uur uur lang voldoende testosteron in het bloed.

Lees meer over vertraagde puberteit . “

Genderdysforie

Mensen met genderdysforie hebben het gevoel dat het geslacht waarmee ze zijn geboren niet bij ze past.

Bij sommigen is dit gevoel zo sterk dat ze hiervoor een behandeling met medicijnen krijgen. Bij transmannen schrijft de arts vaak testosteron voor. Dit stimuleert de ontwikkeling van geslachtskenmerken, zoals baardgroei, meer spiermassa en een lage stem. Meestal gebruikt u testosteron in de vorm van injecties. 

Vaak wordt testosteron voorgeschreven samen met triptoreline. Dit medicijn onderdrukt de aanmaak van vrouwelijke geslachtshormonen. 

Lees meer over genderdysforie . “

Wat zijn mogelijke bijwerkingen?

Behalve het gewenste effect kan dit medicijn bijwerkingen geven. Het is vooral bekend welke bijwerkingen bij mannen optreden. Er is minder bekend over de bijwerkingen bij jongens en bij vrouwen en ook niet over het gebruik door mannen die geen tekort hebben aan testosteron.

De belangrijkste bijwerkingen zijn de volgende.

  • Bij gebruik van de injectie. Regelmatig: pijn, jeuk, irritatie en zwelling op de injectieplaats. Dit kan tot een aantal dagen na de injectie voortduren. Gebruik eventueel paracetamol om de pijn te bestrijden. Bij de injecties zijn de bijwerkingen in het begin na elke injectie sterker en worden daarna minder. Vlak voor de nieuwe injectie kunnen effecten van een en te lage hormoonspiegel optreden, zoals vermoeidheid, concentratieproblemen en geïrriteerdheid.
  • Bij gebruik van de gel. Soms: huiduitslag, jeuk, roodheid van de huid en droge huid. Wissel de plekken waarop u de gel smeert iedere dag af.

Voor alle toedieningsvormen

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

  • Prostaatvergroting

    Raadpleeg uw arts als u problemen krijgt met plassen.

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

  • Acne (vette huid met puistjes) en hoofdpijn

  • Vorming van (gevoelige) borsten

    Raadpleeg dan uw arts. Gebruik dit medicijn niet als u borstkanker heeft, ook bij mannen.

  • Maagdarmklachten, zoals misselijkheid, diarree en buikpijn

    Deze bijwerking komt vooral voor bij de capsules.

  • Kaalheid en meer lichaamsbeharing

  • Tintelingen en prikkelingen van de huid

  • Blozen en 'opvliegingen'

  • Hoge bloeddruk

  • Vasthouden van vocht (oedeem). U kunt dit merken aan dikke enkele en benen en aan een toename van uw lichaamsgewicht. Hierdoor kan ook uw bloeddruk iets stijgen.

    Als u dit merkt, neem dan contact op met uw arts. Gewichtstoename kan ook ontstaan doordat u meer spiermassa ontwikkelt.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

  • Vermoeidheid, gevoel van zwakte, duizeligheid en geheugenverlies

  • Meer of juist minder zin in seks, meer of pijnlijke erecties

    Raadpleeg uw arts als u hier problemen mee ervaart. Raadpleeg in elk geval uw arts bij een erectie die langer dan 4 uur aanhoudt.

  • Spierpijn, spierkramp, gewrichtspijn en pijn in de ledematen

  • Stemmingsstoornissen, zoals neerslachtigheid (depressiviteit), prikkelbaarheid, nervositeit, angstgevoelens en agressiviteit

  • Slapeloosheid en slaapapneu (kortdurend stokken van de ademhaling tijdens de slaap)

  • Verhoging van de concentratie cholesterol en vetten in het bloed

    Een bepaald soort vetten, triglyceriden, kan zich ophopen in de bloedvaten. Als u al een te hoog cholesterol en/of vetgehalte in uw bloed heeft, zal uw arts u daar extra op controleren. 

  • Bloedstolsels in de bloedbaan (trombose). De verschijnselen van een trombosebeen kunnen zijn pijnlijke zwelling van het been, kortademigheid, of pijn tijdens het ademen.

    Waarschuw in deze gevallen onmiddellijk een arts, of ga meteen naar de Eerstehulpdienst. Heeft u al eerder trombose gehad? Dan is de kans op deze bijwerking groter. Overleg met uw arts of apotheker of u dit medicijn veilig kunt gebruiken.

  • Leverbeschadiging. Raadpleeg uw arts bij een gele verkleuring van huid en ogen.

  • Bij hoge doseringen: tijdelijk geen of minder zaadcellen

    Dit kan zorgen voor u tijdelijk niet of minder vruchtbaar bent.

  • Verergering prostaatkanker

    Dit medicijn kan de groei van prostaatkanker versnellen. Het ontstaat alleen als er al sprake is van prostaatkanker. Uw arts zal u voorafgaand aan de behandeling op prostaatkanker controleren. U mag dit medicijn niet gebruiken als u prostaatkanker heeft.

  • Overgevoeligheid voor testosteron. Dit kunt u merken aan huiduitslag, jeuk en galbulten.

    Raadpleeg in dat geval uw arts. Bij de injecties zeer zelden overgevoeligheid met benauwdheid en flauwvallen. Waarschuw dan onmiddellijk een arts. In beide gevallen mag u dit medicijn in de toekomst niet meer gebruiken. Geef daarom aan de apotheek door dat u overgevoelig bent voor dit medicijn. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u het niet opnieuw krijgt.

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Mag ik testosteron gebruiken met andere medicijnen?

Dit medicijn heeft wisselwerkingen met andere medicijnen. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje ‘samenstelling’.

De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.

  • De antistollingsmedicijnen, acenocoumarol en fenprocoumon. Testosteron kan de werking van acenocoumarol en fenprocoumon versterken. Meld het aan de trombosedienst als u testosteron gaat gebruiken. Ook als de dosering van testosteron wijzigt of als u stopt met testosteron, moet u de trombosedienst hierover inlichten.
  • Medicijnen die de werking tegengaan van het mannelijk geslachtshormoon, zoals abirateron, bicalutamide, dutasteride, enzalutamide, finasteride en nilutamide. Testosteron kan de werking van deze medicijnen tegengaan. Of mogelijk werkt testosteron juist minder goed. Overleg hierover met uw arts. Uw arts schrijft mogelijk een ander medicijn voor.
  • Cyproteron, een geslachthormoon. Testosteron kan de werking van cyproteron tegengaan. Of mogelijk werkt testosteron juist minder goed. Overleg hierover met uw arts. Uw arts schrijft mogelijk een ander medicijn voor.
  • De plasmiddelen spironolacton en eplerenon. Testosteron kan de werking van deze medicijnen tegengaan. Of mogelijk werkt testosteron juist minder goed. Overleg hierover met uw arts. Uw arts schrijft mogelijk een ander medicijn voor.

Twijfelt u eraan of de bovenstaande wisselwerking voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.

Kan ik met dit medicijn autorijden, alcohol drinken en alles eten of drinken?

autorijden, alcohol drinken en alles eten?
Bij dit medicijn zijn hiervoor geen beperkingen.

Mag ik dit medicijn gebruiken als ik zwanger ben, wil worden of borstvoeding geef?

Als vrouwen in de vruchtbare leeftijd dit medicijn gebruiken: het is schadelijk voor de ontwikkeling van de baby. Het kan zorgen voor mannelijke kenmerken bij de baby. Gebruik het daarom NIET als u zwanger bent of borstvoeding geeft. Het is belangrijk dat u zeker weet dat u niet zwanger bent als u dit medicijn gebruikt.

Kijk ook uit als uw partner de testosteron-gel gebruikt. Zorg dat u het ingesmeerde huidgedeelte niet aanraakt of dat uw partner de huid voordien goed heeft afgespoeld.

Hoe gebruik ik dit medicijn?

Hoe?

Capsules: heel doorslikken met een half glas water. Neem de capsules in tijdens of vlak na het eten. Dan wordt de testosteron beter opgenomen.

Injectie: dit medicijn moet in een spier worden ingespoten, zoals de bilspier of bovenbeenspier. Als u de injecties zelf toedient, zal de arts of verpleegkundige u daartoe precies instrueren. Aarzel niet bij onduidelijkheden uitleg te vragen.

Gel: de gel smeert u op de huid, via de huid komt de testosteron dan geleidelijk in het bloed. Het hangt van het product af welke huidgedeeltes u daarvoor kunt kiezen:

  • Androgel: op de schouders, de armen of de buik. Buikvet kan de opname van testosteron in het bloed verminderen. Smeer de gel het liefst op de armen of schouders;
  • Testavan: op de schouders of bovenarmen;
  • Tostran: op de buik of de binnenkant van de dijen.

Gebruik de gel alleen op een gezonde, droge en schone huid. Breng de gel niet aan op uw geslachtsdelen. Wissel de plekken waarop u de gel smeert iedere dag af.

Maak het huidgedeelte eerst schoon en droog. Breng de gel met uw hand in een dunne laag aan. Brengt u de gel aan bij een ander? Doe dat dan met wegwerphandschoenen.

Laat de gel minimaal 3 minuten opdrogen voor u zich aankleedt. Draag daarna over de plek loszittende kleding.

Was na aanbrengen meteen uw handen goed met water en zeep. Zo voorkomt u dat anderen met het medicijn in aanraking komen. Vooral bij kinderen en vrouwen is dat schadelijk.

Gaat u huid-op-huid-contact hebben, zoals bij vrijen? Wacht bij voorkeur 6 uur na aanbrengen van Androgel en 2 uur na aanbrengen van Testavan of Trostan. Dan is de testosteron voldoende ingetrokken. Als dit niet mogelijk is, kunt u de behandelde huid bedekken met kleding of afwassen.

Wanneer en hoe lang?

Hormoontekort

  • Gel: Breng de gel bij voorkeur ’s ochtends aan. Dit lijkt het meeste op de natuurlijke hormoonafgifte van testosteron.
  • Capsules: Neem de helft van de capsules ’s ochtends en de andere helft ’s avonds. Als u een oneven aantal capsules slikt, neem dan ’s ochtends de grootste portie.
  • Injectie: het is afhankelijk van het effect hoe vaak u de injecties zult krijgen. Dat kan variëren van iedere 3 tot iedere 14 weken.

U kunt dit medicijn gebruiken zolang u een tekort aan testosteron heeft.

Micropenis
De injectie wordt bij een baby 3 keer gegeven met telkens 3 weken tussenpoos. Vaak is er opnieuw een behandeling nodig rond de leeftijd van 4 of 5 jaar en tijdens de puberteit.

Vertraagde puberteit
De behandeling begint als blijkt dat de puberteit niet op tijd op gang is gekomen. Meestal krijgt het kind elke 4 weken een injectie in oplopende sterkte. Als de sterkte hoog genoeg is kan hij overstappen op de huidgel.

Het is afhankelijk van de oorzaak hoe lang deze behandeling duurt. Als de vertraagde puberteit komt doordat de jongen geen testosteron kan aanmaken hoeft de behandeling niet gestopt. Als het komt doordat testosteron te laat of tijdelijk niet wordt aangemaakt, duurt de behandeling meestal 3 maanden.

Te sterke lengtegroei
De behandeling met testosteron begint meestal tussen de leeftijd van 9,5 en 14 jaar. Het kind krijgt dan elke week of elke 2 weken een injectie met testosteron. De behandeling duurt tot de groeischijven in de botten zijn gesloten. De arts controleert dit met een botfoto. Dit duurt meestal 3 maanden.

Genderdysforie
Wanneer u met dit medicijn begint hangt af van waar u bent in uw behandeling. De injectie met testosteron wordt elke 10 tot 12 weken gegeven.